Ziarniniak obrączkowaty

Ziarniniak obrączkowaty to zapalna choroba skóry polegająca na występowaniu obrączkowato ułożonych gładkich grudek barwy różowej, brązowej lub cielistej.

Ziarniniak obrączkowaty może być pojedynczym wykwitem lub przyjmować formę rozsianą, gdy wiele zmian chorobowych zajmuje znaczną powierzchnię ciała.

Ziarniniak obrączkowaty – jakie są jego przyczyny?

Przyczyny występowania choroby nie są do końca poznane. Przyjmuje się, że ziarniniak obrączkowaty jest formą nadmiernej aktywacji układu odpornościowego w odpowiedzi na:

• antygeny własne skóry (proces autoimmunologiczny),
• drobne urazy,
• infekcje.

Podejrzewa się, że występowanie ziarniniaka obrączkowatego, szczególnie jego rozsianej postaci, może mieć związek z chorobami ogólnoustrojowymi, takimi jak:

• cukrzyca,
• autoimmunologiczne zapalenia tarczycy (choroba Hashimoto, choroba Gravesa-Basedowa)
• chłoniaki i białaczki,
• zakażenie wirusem HIV,
• hiperlipidemia,
• nowotwory.

Sam ziarniniak obrączkowaty nie musi oznaczać współwystępowania groźnej dla życia choroby, jednak warto zwrócić uwagę na wszelkie inne niepokojące objawy a w niektórych przypadkach wykonać dodatkowe badania przesiewowe.

U kogo występuje ziarniniak obrączkowaty?

Ziarniniak obrączkowaty ogniskowy

To najczęściej występująca forma choroby. Lokalizuje się w jednym lub kilku ograniczonych obszarach, szczególnie tych narażonych na częste urazy, takich jak:

• • grzbiety rąk, szczególnie palce i knykcie,
  • grzbiety stóp,
  • łokcie, kolana i kostki.

Ta forma choroby najczęściej dotyka dzieci i młodych dorosłych. Wykwity zwykle przyjmują klasycznie obrączkowatą formę i nie powodują dolegliwości.

Ziarniniak obrączkowaty rozsiany

Ta znacznie rzadsza postać choroby dotyka przede wszystkim osób dojrzałych (ok. 50-60 r.ż.), zdecydowanie częściej kobiet. Obrączkowate ogniska są wówczas liczne lub bardzo liczne i zajmują znaczne powierzchnie ciała, głównie tułów i kończyny.

W przypadkach ziarniniaka indukowanego przez promieniowanie UV wykwity lokalizują się typowo w miejscach eksponowanych na słońce, np. na dekolcie, ramionach, plecach.

Zdarzają się również przypadki, w których rozległe zmiany przyjmują formę drobnych grudek zlewających się większe ogniska. Nie zawsze wówczas dostrzegalny jest charakterystyczny obrączkowaty wzór, co często utrudnia rozpoznanie choroby.

W jaki sposób lekarz rozpoznaje ziarniniaka obrączkowatego?

W znakomitej większości przypadków wygląd i lokalizacja zmian chorobowych są wystarczająco charakterystyczne by na ich podstawie postawić rozpoznanie.

W przypadkach nastręczających wątpliwości konieczne jest pobranie biopsji skóry do badania histopatologicznego. Podczas badania dermatolog w znieczuleniu miejscowym (podobnym jak u dentysty) pobiera mały fragment skóry, który następnie jest oglądany pod mikroskopem przez patomorfologa. Charakterystyczny obraz mikroskopowy zwykle nie pozostawia wątpliwości.

Ziarniniak obrączkowaty – leczenie

Typowy ziarniniak obrączkowaty jest chorobą samoograniczającą się, co oznacza, że na ogół ustępuje samoistnie bez leczenia w przeciągu kilku miesięcy. W części przypadków potrafi się jednak utrzymywać znacznie dłużej. Często również zmiany lokalizują się w widocznych miejscach a ich obrączkowaty kształt rzuca się w oczy i niepokoi pacjentów.

Z tego powodu pomimo łagodnego charakteru choroby zwykle podejmuje się leczenie, aby przyspieszyć ustępowanie zmian.

Leczenie ma charakter objawowy, co oznacza, że nie likwiduje przyczyn choroby, ale może ograniczać lub likwidować jej skutki czyli zmiany skórne.

Ostrzykiwanie lekiem przeciwzapalnym

Metoda ta polega na dougniskowym podawaniu leków o działaniu przeciwzapalnym (kortykosteroidów). Oznacza to, że lek podawany jest w małych objętościach bezpośrednio do ognisk chorobowych poprzez iniekcje (zastrzyki) śródskórne. Działanie leku jest wydłużone w czasie a hamowanie toczącego się stanu zapalnego powoduje stopniowe ustępowanie zmian skórnych.

Zwykle w przeciągu kilku pierwszych tygodni od podania wykwity spłaszczają się i bledną. Zmiany mogą ustąpić bez śladu lub z pozostawieniem przebarwień pozapalnych które z czasem zanikają.

Ile zabiegów trzeba wykonać?

W zależności od wielkości, aktywności i liczby ognisk chorobowych leczenie może wymagać od jednego do kilku zabiegów.

Czy zabieg jest bolesny?

Zabieg można wykonywać w znieczuleniu powierzchniowym (z użyciem kremu znieczulającego), dzięki czemu nie jest bolesny. Możliwe jest wówczas ostrzykiwanie nawet rozległych lub licznych ognisk ziarniniaka obrączkowatego.

Czy zabieg jest bezpieczny?

Leczenie jest skuteczne i bezpieczne. Podawanie miejscowe praktycznie eliminuje ogólnoustrojowe działania niepożądane kortykosteroidów. Jest to jednocześnie metoda dająca dużo lepsze i szybsze rezultaty niż stosowanie kortykosteroidów w formie maści.

Prowadzenie leczenia wymaga jednak doświadczenia w podawaniu kortykosteroidów tą metodą z uwagi na ryzyko wyindukowania zmian zanikowych skóry w przypadku nieodpowiedniego dawkowania.

Pozostałe metody leczenia

Maści

Do dość powszechnie stosowanych metod leczenia ziarniniaka obrączkowatego należy terapia miejscowa maściami zawierającymi kortykosteroidy. Mechanizm działania kortykosteroidów pozostaje ten sam jak w przypadku ostrzykiwania. Terapia ta jednak jest zdecydowanie mniej skuteczna z uwagi na gorszą penetrację leku do skóry poprzez naskórek. Leczenie jest kłopotliwe dla pacjenta z uwagi na konieczność codziennego stosowania leku w tzw. okluzji (po nałożeniu preparatu należy okleić ognisko opatrunkiem, co zwiększa wchłanianie). Stosuje się ją częściej u młodszych dzieci, u których trudno opanować lęk przed zastrzykiem.

Leczenie ogólne

Leczenie ogólnoustrojowe w postaci leków podawanych doustnie stosowane jest rzadko, jedynie w rozsianych i bardzo nasilonych postaciach ziarniniaka obrączkowatego. Najczęściej stosuje się kurs doustnych kortykosteroidów. Z uwagi na łagodny charakter choroby, ryzyko działań niepożądanych i dostępność innych metod leczenia, nie jest to metoda pierwszego rzutu.

Leczenie zabiegowe

W niektórych przypadkach podejmuje się leczenie polegające na całkowitym lub częściowym zniszczeniu zmian skórnych za pomocą metod fizykalnych takich jak kriochirurgia (wymrażanie ciekłym azotem lub podtlenkiem azotu) lub ablacja laserowa. Skaryfikacja (czyli umyślne uszkodzenie skóry) w niektórych przypadkach może indukować samoistne ustępowanie ziarniniaka obrączkowatego prawdopodobnie na drodze modulacji procesów immunologicznych. Mechanizm tego zjawiska nie jest do końca wyjaśniony.

Metoda nie gwarantuje jednak sukcesu a wiąże się z ryzykiem powstania blizn.

---

Podobne tematy

• biopsja skóry
• łuszczyca