Terapia fotodynamiczna trądziku różowatego

 

Trądzik różowaty jest stosunkowo częstą chorobą skóry dotyczącą 5-10% populacji, głównie kobiet w średnim wieku oraz w mniejszym stopniu mężczyzn. Przyczyna schorzenia nie została dokładnie poznana. Chorują głównie kobiety w średnim wieku, znacznie rzadziej mężczyźni.

Zmiany skórne dotyczą głównie środkowej części twarzy – czoła, nosa, policzków, bródki, a w części przypadków również szyi i dekoltu. Początkowo stwierdza się obecność rumienia (zaczerwienienia), który występuje czasowo lub na stałe. W okresie tym charakterystyczna jest nadreaktywność naczyń krwionośnych skóry twarzy objawiająca się nasilonym zaczerwienieniem skóry pod wpływem różnych bodźców takich jak: zmiany temperatury otoczenia, stres, ostre i kwaśne pokarmy, gorące napoje, kawa, alkohol. Część chorych źle znosi promieniowanie słoneczne. Skóra często jest nadwrażliwa tak, że trudno jest dobrać kosmetyki czy środki myjące. W fazie tej zwykle stwierdza się obecność rozszerzonych (popękanych) naczynek, zwłaszcza na nosie i policzkach.

Trądzik różowaty jest chorobą przewlekłą i nieleczony zwykle postępuje. W okresie późniejszym stwierdza się obecność grudek zapalnych i ropnych krost. W każdej fazie trądziku różowatego oprócz zmian skórnych obecne mogą być objawy oczne – zapalenie brzegów powiek, zapalenie spojówek. Szczególną odmianą trądziku różowatego jest postać przerostowa (rhinophyma), gdzie dochodzi do przerostu tkanek skóry, przede wszystkim nosa. Z trądzikiem różowatym łączy się zapalenie okołoustne (dermatitis perioralis). W tej odmianie zmiany skórne są podobne jak w trądziku różowatym, ale lokalizują się wyłącznie lub głównie na skórze wokół ust.

Leczenie w ujęciu tradycyjnym obejmuje leki miejscowe w postaci kremów lub żeli (metronidazol, ichtiol, rezorcyna, siarka, kwas azelainowy, tacrolimus, pimecrolimus) oraz leki doustne – tetracyklina i metronidazol stosowane w skojarzeniu. Leczenie wyłącznie miejscowe jest zwykle mało skuteczne w bardziej nasilonych zmianach. Terapia doustna tetracykliną i metronidazolem poprawia skuteczność leczenia, wymaga jednak kilkumiesięcznego (3-6 miesięcy) czasu stosowania. Wiąże się z tym konieczność okresowych badań kontrolnych krwi oraz możliwość ujawnienia się działań ubocznych, zwłaszcza nietolerancji ze strony przewodu pokarmowego. Leczenie tetracykliną i metronidazolem pozwala u większości pacjentów złagodzić zmiany zapalne występujące w przebiegu trądzika różowatego (grudki, krosty). W małym stopniu lub wcale wpływa na zmiany naczyniowe – rumień i teleangiektazje („popękane” naczynka).

Prawdziwy przełom w leczeniu trądziku różowatego dokonał się dzięki zastosowaniu urządzeń laserowych i terapii fotodynamicznej. Laser KTP oraz urządzenia typu IPL pozwalają skutecznie usunąć rumień i teleangiektazje. Zwykle wykonuje się 2-4 zabiegi w odstępie kilku tygodni. W przypadku nasilonych zmian zapalnych skuteczną metodą leczenia jest terapia fotodynamiczna.

Co to jest terapia fotodynamiczna?

Terapia fotodynamiczna jest to metoda leczenia wykorzystująca substancje światłoczułe (fotouczulacze) i światło do wybiórczej destrukcji patologicznych komórek i tkanek. W pierwszym etapie leczenia na skórę aplikuje się krem zawierający fotouczulacz na okres 15 minut do kilku godzin. W tym czasie fotouczulacz wiąże się selektywnie z komórkami o dużej aktywności metabolicznej. W skórze są to komórki warstwy podstawnej naskórka, gruczoły łojowe, mieszki włosowe, komórki zapalne, komórki nowotworowe. W drugim etapie miejsce poddane terapii naświetla się światłem o odpowiedniej długości fali. W wyniku oddziaływania światła na zgromadzony w tkankach fotouczulacz dochodzi do reakcji fotodynamicznej, w trakcie której powstaje tlen molekularny. Tlen molekularny mający właściwości cytotoksyczne powoduje destrukcję i eliminację tkanek.

Choć zjawisko reakcji fotodynamicznej odkryto już ponad 100 lat temu, na szerszą skalę w medycynie wykorzystuje się je od kilkunastu lat. Zwłaszcza w ostatnich kilku latach terapia fotodynamiczna przeżywa okres dynamicznego rozwoju, stając się nowoczesną i skuteczną metodą leczenia niektórych nowotworów i stanów przedrakowych skóry, trądziku młodzieńczego, trądziku różowatego, fotostarzenia (fotoodmładzanie metodą fotodynamiczną).

Zalety

Terapia fotodynamiczna cechuje się dużą skutecznością nawet w przypadkach opornych na terapię doustną.
Pozwala uniknąć ryzyka działań ubocznych związanego z leczeniem doustnym.
Stanowi alternatywę dla pacjentów, u których istnieją przeciwwskazania lub zła tolerancja terapii doustnej.
Redukuje zarówno objawy zapalne (grudki, krosty) jak również naczyniowe (rumień, teleangiektazje)

Przebieg zabiegu

W pierwszym etapie na skórę nakłada się fotouczulacz w postaci kremu na okres ok. 1 godziny. Następnie naświetla się wybrany obszar przez ok. 15 minut. Łączny czas zabiegu wynosi ok. 1,5 godz. W trakcie aplikacji fotouczulacza możliwe jest umiarkowane pieczenie i zaczerwienienie skóry. W czasie naświetlania odczuwalne jest wyraźne pieczenie, które u wrażliwych pacjentów łagodzi się odpowiednim chłodzeniem skóry. Po zabiegu przez kilka dni (od 3 do 7 dni) na skórze utrzymuje się odczyn w postaci zaczerwienienia i złuszczania. Odczyn skóry najbardziej jest nasilony na drugi dzień, a z każdym kolejnym dniem stopniowo ustępuje. W tym okresie, a zwłaszcza przez pierwsze 24 godziny należy unikać słońca i silnych źródeł światła.

Wyniki leczenia. Ile zabiegów?

Widoczną poprawę obserwuje się ok. 3 tyg. po zabiegu. Aby uzyskać optymalny efekt terapii, wykonuje się 1-3 zabiegów w odstępie 3-4 tyg. Liczbę zabiegów wyznacza się indywidualnie w zależności od nasilenia zmian i reakcji skóry u danego pacjenta. Zwykle uzyskuje się dobre lub bardzo dobre rezultaty leczenia, które w większości przypadków utrzymują się w sposób trwały.