Rak skóry
Dowiedz się:
Rak skóry to poważny problem zdrowotny nie tylko w Europie ale i na całym świecie. Postępujące zmiany klimatu skutkujące wzrostem nasłonecznienia na obszarze naszej szerokości geograficznej poskutkowały stałym wzrostem częstości ich występowania w ciągu ostatnich lat.
Raki skóry zadomowiły się na dobre w niechlubnej pierwszej trójce najczęstszych nowotworów. Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów w roku 2015 zajmowały trzecie miejsce co do częstości zarówno u kobiet jak i mężczyzn.
Prawdopodobnie jednak są znacznie częstsze, ale nie zawsze zostają zgłoszone do rejestru a część z nich zwyczajnie pozostaje nierozpoznana. Coraz większy lęk przez nowotworami sprawił, że poziom wiedzy i świadomości wśród pacjentów wzrósł na przestrzeni ostatnich lat, jednak nadal często zbyt późno trafiają oni do lekarza.
Rak podstawnokomórkowy – zdjęcie makro
Rak skóry – jak powstaje?
Rak skóry, to nowotwór złośliwy powstający z komórek naskórka. Powstawanie nowotworu jest skomplikowanym procesem, który do dzisiaj nie został do końca wyjaśniony. Powstaje na skutek przekształcenia zdrowej komórki w komórkę nowotworową, która zaczyna namnaża się w niekontrolowany sposób. Komórki złośliwego nowotworu naciekają i niszczą okoliczne tkanki. Często przemieszczają się również z prądem krwi lub limfy i tworzą przerzuty.
Zdrowa komórka przeistacza się w komórkę rakową zwykle pod pływem pewnych czynników zewnętrznych. Do takich czynników należą między innymi:
- substancje chemiczne (na przykład substancje smoliste dymu papierosowego)
- promieniowanie jonizujące (promieniowanie radioaktywne)
- promieniowanie ultrafioletowe (składnik promieniowania słonecznego) – najważniejszy czynnik zewnętrznym w wywoływaniu nowotworów skóry.
Złe i dobre słońce
Szkodliwe działanie słońca jest kumulujące. Wszystkie epizody oparzenia słoneczne sumują się w ciągu życia. Tak więc należy chronić się przed słońcem najwcześniej jak można i najlepiej już od dzieciństwa. Należy stosować środki chroniące przed słońcem oraz promieniowaniem ultrafioletowym (UV) dostosowane do typu skóry i czasu przebywania na słońcu. Naturalne światło słoneczne oprócz szkodliwego działania ma również pozytywne właściwości i nie trzeba całkowicie go unikać. Słońca potrzebujemy przecież do tworzenia witaminy D oraz do leczenia niektórych chorób skóry, a samo przebywanie na słońcu może być także przyjemnością. Jednak i tutaj obowiązuje zasada, że wszystko zależy od dawki.
W przypadku słońca powinna być ona jak najmniejsza: już 10-minutowe naświetlanie przez zwykłe światło dzienne wystarcza do wyprodukowania wystarczającej ilości witaminy D. „Smażenie” się na plaży jest niebezpieczne, a jego konsekwencje można zobaczyć niestety dopiero po latach. Złożonym tematem w tym przypadku jest również korzystanie z solarium. Należy pamiętać, że również lampy w solarium emitują promieniowanie UV mogące predysponować do raka skóry.
Stany przednowotworowe
Najczęściej występującym stanem przedrakowym skóry jest rogowacenie słoneczne. Jeśli słońce przez dłuższy czas oddziałuje na skórę, poszczególne komórki naskórka zmieniają się tak, że nie są już w stanie brać udziału w normalnym procesie odnowy i rogowacenia – stając się obcym ciałem. Dzielą się, rosną bez koordynacji i zaczynają tworzyć inny typ i ilość materiału rogowego niż normalne komórki sąsiadujące. Ten nietypowy materiał rogowy nadał chorobie skóry nazwę rogowacenia (karatosis). Można to zaobserwować na powierzchni skóry i przede wszystkim poczuć jako szorstkie miejsca.
Z doświadczenia wiadomo, że taki stan może przez długi czas pozostać niezmieniony i może zniknąć dzięki działaniu naszego układu immunologicznego oraz naturalnej odnowie naskórka. Rogowacenie słoneczne może przekształcić się w nowotwór i jeśli tak się stanie, powstaje z niego rak kolczystokomórkowy. Dlatego wszystkie zmiany muszą zostać usunięte, aby nie było okazji do stwierdzenia, kiedy rogowacenie słoneczne przejdzie w „prawdziwy” nowotwór. Rogowacenie słoneczne może powstać w obrębie każdej części ciała. Przeważnie pojawia się jednak w miejscach, które były silnie nasłoneczione: na głowie, czole, grzbiecie i skrzydełkach nosa, płatkach uszu, grzbiecie ręki, wardze dolnej, a u kobiet również na podudziach.
Rodzaje raka skóry
Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje raka skóry.
Rak podstawnokómórkowy to wolno rosnący miejscowo złośliwy nowotwór. Jest on najczęściej występującym nowotworem złośliwym u ludzi. Praktycznie nigdy nie daje przerzutów, dlatego nie jest bezpośrednim zagrożeniem dla życia. Jego złośliwość polega na stopniowym rozrastaniu się i niszczeniu okolicznych tkanek i struktur: skóry, tkanki podskórnej, kości. Najczęściej przyjmuje formę bladoróżowego guzka, któremu towarzyszy niegojące się owrzodzenie pokryte strupkiem. Jego ulubioną lokalizacją jest twarz, ale może pojawić się również w innych miejscach na ciele. Nowotwór ten rozwija się na podłożu pozornie zdrowej skóry i nie poprzedzają go żadne charakterystyczne stany przednowotworowe.
Rak kolczystokomórkowy występuje nieco rzadziej. Zwykle jest to wzrastający na przestrzeni kilku miesięcy guzek o chropowatej, łuszczącej się powierzchni, często pokryty niegojącym się owrzodzeniem. W przeciwieństwie do raka podstawnokomórkowego, powstaje on najczęściej na podłożu istniejącego wcześniej stanu przednowotworowego, na przykład rogowacenia słonecznego. Lokalizuje się w obrębie skóry eksponowanej na UV. Tak jak rak podstawnokomórkowy, nowotwór ten rozrasta się, niszcząc otaczające tkanki, ale również może dawać przerzuty do węzłów chłonnych, dlatego potencjalnie stanowi większe zagrożenia dla zdrowia pacjenta.
U kogo może wystąpić rak skóry?
Jest to niewątpliwie nowotwór dotyczący osób starszych, częściej mężczyzn, co nie znaczy, że nie może wystąpić u młodej kobiety. Głównym czynnikiem sprawczym jest promieniowanie słoneczne, na jakie narażeni byliśmy w ciągu całego swojego życia. Udowodniono, że charakterystyczne w przypadku raka podstawnokomórkowego jest okresowa ekspozycja na intensywne słońce (na przykład podczas wakacji) i poparzenia słoneczne skóry podczas młodości.
W przypadku raka kolczystokomórkowego największe znaczenie ma stała, długotrwająca ekspozycja, na przykład praca wykonywana na świeżym powietrzu. Szczególnie wysokie ryzyko dotyczy osób o jasnej karnacji, opalających się na czerwono.
Pozostałe czynniki ryzyka to przewlekłe stany zapalne skóry wywołane innymi chorobami oraz zaburzenia odporności, również te spowodowane przewlekłym przyjmowaniem niektórych leków stosowanych w chorobach autoimmunologicznych, nowotworowych oraz u biorców przeszczepów.
Do rzadkości należą choroby genetyczne, w których występuje szczególna predyspozycja do powstawania wielu ognisk raka skóry juz w młodym wieku, takie jak: zespół Gorlina-Goltza, zespół Bazexa-Dupre-Christola czy skóra pergaminowata.
Dlaczego jest niebezpieczny?
W ogromnej większości wypadków wcześnie wykryty i prawidłowo leczony rak skóry jest całkowicie wyleczalny i nie przysparza pacjentowi dalszych problemów zdrowotnych. Jak to zwykle jednak bywa, zdarzają się wyjątki i cała trudność polega na skutecznym rozpoznaniu tych przypadków.
Mimo że rak skóry jest nowotworem na ogół stosunkowo wolno rosnącym, nadal zdarzają się przypadki, w których diagnoza i leczenie następują zbyt późno. Wynika to częściowo z tendencji, szczególnie wśród starszych pacjentów, do bagatelizowania zmiany, która wydaje się im być jedynie problemem estetycznym. Często stopniowo powiększający się guzek lub niegojąca się ranka jest powodem zgłoszenia się do lekarza w momencie, gdy osiąga już znaczne rozmiary lub zaczyna przeszkadzać w codziennym życiu. Wtedy jednak jest już na ogół zbyt późno by bez większych trudności, przy pomocy prostego wycięcia i z dobrym efektem kosmetycznym usunąć zmianę. Do obszaru samego ogniska nowotworowego dochodzi jeszcze konieczny do zachowania margines zdrowej tkanki i powstały po wycięciu zmiany ubytek skóry jest na tyle duży, że należy wykonać dużo bardziej skomplikowany zabieg, nierzadko z zastosowaniem przeszczepu skóry z innego miejsca. Jest to dla pacjenta bardziej obciążające, wiąże się z dłuższym okresem rekonwalescencji oraz trudniej uzyskać dobry efekt kosmetyczny. Dotyczy to szczególnie nowotworów skóry okolicy nosa, powiek i warg. W ich przypadku wycięcie guzka nawet wydawałoby się niewielkich rozmiarów może spowodować zaburzenie symetrii i trudności w odtworzeniu naturalnych proporcji. W przypadku raka kolczystokomórkowego opóźnienie diagnozy i leczenia może również skutkować rozsiewem nowotworu do okolicznych węzłów chłonnych lub do narządów odległych. Jest to sytuacja rzadka, ale groźna dla zdrowia i pogarszająca rokowanie, dlatego tak ważna jest wczesna diagnostyka i szybkie leczenie.
Podstępna choroba
Pod nazwą rak podstawnokomórkowy kryje się tak na prawdę wiele odmian choroby, spośród których każda „zachowuje się” nieco inaczej. Istnieją stosunkowo rzadko występujące, ale agresywne odmiany tego nowotworu, które szczególnie chętnie i łatwo wrastają wgłąb tkanek. Naciekają okoliczne struktury niszcząc je, co może doprowadzić do poważnych deformacji twarzy, na przykład całkowitego zniszczenia powieki, wargi lub elementów kostnych. Szybkie wykrycie tego szczególnego typu i leczenie jest kluczowe, aby zapobiec powikłaniom.
Powtarzający się problem
Inną przyczyną, dla której rak skóry może być dla pacjenta poważnym problemem jest skłonność do nawracania. Ogólna zasada mówi, że ktoś, u kogo już raz wystąpił ten nowotwór, ma zwiększone ryzyko kolejnego zachorowania.
Wynika to z faktu, że w ciągu całego życia dokonało się już ogólne uszkodzenie skóry i pacjent nabył pewną skłonność, którą będzie miał do końca życia. Taka skłonność może występować również jako cecha rodzinna lub, jak wspomniano, być elementem zespołu genetycznego lub zaburzeń odporności.
Inną kwestią jest skłonność raka skóry do nawracania w tym samym miejscu. Wynikać to może z nieradykalności zastosowanych metod leczenia, wskutek czego mimo pozornego wyleczenia, pozostałe w głębszych warstwach tkanek komórki nowotworowe nadal się namnażają, prowadząc do odrastania guza. Nie musi być to rezultatem nieprawidłowego leczenia, gdyż każda dostępnych metod wiąże się z mniejszym lub większym ryzykiem nawrotu. Zobowiązuje to jednak do regularnych kontroli po leczeniu, które mają na celu szybkie wykrycie niepokojących objawów.
Jak rozpoznaje się raka skóry
Lekarz ocenia zmianę gołym okiem oraz przy pomocy dermatoskopu i takie badanie jest wystarczające, by z dużą dozą pewności postawić diagnozę. Nie wszystkie jednak cechy raka skóry manifestują się w wyglądzie zewnętrznym. Jak już wspomniano, istnieje wiele odmian, a wśród nich zdarzają się te bardziej agresywne. W celu ustalenia, z jakim podtypem nowotworu mamy do czynienia, pobieramy wycinek skóry czyli tak zwaną biopsję, która poddawana jest badaniu histopatologicznemu. Ta dodatkowa wiedza ułatwia zaplanować najskuteczniejsze leczenie z uwzględnieniem szczególnych cech danego podtypu i ustalić czy daną zmianę możemy z powodzeniem leczyć metodami mniej inwazyjnymi jak terapia fotodynamiczna, ablacja laserowa czy łyżeczkowanie, czy konieczne jest jednak radykalne wycięcie z zachowaniem marginesu.
Jakie istnieją możliwości leczenia?
Leczenie raka skóry, szczególnie gdy lokalizuje się on w obrębie dobrze widocznych i eksponowanych obszarów skóry, zawsze polega na odnalezieniu właściwego balansu pomiędzy radykalnością a osiągnięciem dobrego rezultatu kosmetycznego. Podjęcie optymalnej dla pacjenta metody leczenia wymaga ze strony lekarza dużego doświadczenia, wnikliwego badania i indywidualnego podejścia do każdego przypadku. Wybór terapii zależy od wielu czynników takich jak: rodzaj nowotworu, jego rozległość, głębokość naciekania, okolica w której się znajduje, wiek pacjenta, jakość jego skóry, choroby towarzyszące, oczekiwania.
Złotym standardem leczenia raka skóry jest jego wycięcie chirurgiczne. Zmianę wycina się z zachowaniem marginesu tkanek zdrowych średnicy od 5 do 10 mm. Usunięty materiał przekazuje się do badania histopatologicznego, które ma za zadanie ocenić, czy komórki nowotworowe nie dochodzą do brzegów marginesu. Jest to metoda zapewniająca najmniejsze ryzyko nawrotu. Posiada ona jednak pewne ograniczenia. Przede wszystkim zawsze pozostawia bliznę. W przypadku dużych ognisk lub trudnych okolic, w których nie ma odpowiedniego nadmiaru skóry, dzięki któremu można by zamknąć powstały ubytek, proste wycięcie jest niemożliwe. W takich sytuacjach wykonuje się niekiedy bardziej skomplikowane i rozległe zabiegi rekonstrukcyjne z wykorzystaniem przemieszczonych płatów skórnych lub przeszczepu skóry. Wiąże się to z dłuższą rekonwalescencją, ale często jest jedyną
Pokrewne tematy:
- Terapia fotodynamiczna nowotworów skóry
- Wideodermatoskopia zmian skórnych
- Biopsja skóry
- Portal Onkologiczny
Masz pytania?
Nie wiesz, który sposób będzie dla Ciebie najlepszy? Zadzwoń lub napisz do nas: