Czerniak

Czerniak to złośliwy nowotwór  wywodzący się z komórek barwnikowych zwanych melanocytami. Najczęściej rozwija się on w naskórku, ponieważ właśnie tam w największej liczbie znajdują się melanocyty.  W bardzo rzadkich przypadkach czerniak może lokalizować się na błonach śluzowych w gałce ocznej czy mózgu.

Jak powstaje czerniak?

Przyczyny oraz proces przechodzenia zdrowej komórki barwnikowej w złośliwą komórkę czerniaka są niezwykle złożone i nadal nie do końca poznane. W uproszczeniu można przyjąć, że na skutek mutacji genetycznych melanocyt zyskuje zdolność niekontrolowanego namnażania się.  Na powstanie złośliwej mutacji wpływ mają pewne określone czynniki:

• • Promieniowanie UV (zarówno słoneczne i jak i generowane w solariach)
  • Skłonności genetyczne (występujące rodzinnie lub spontanicznie, jedynie u danej osoby)
  • Zaburzenia odporności wrodzone (wywołane defektami genetycznymi) lub nabyte (na przykład w następstwie leczenia immunosupresyjnego po przeszczepie narządu).

Jak groźny jest czerniak?

Czerniak nie jest nowotworem częstym; w Polsce notuje się około 2400 przypadków nowych zachorowań rocznie. Należy on jednak do nowotworów bardzo złośliwych, co objawia się szybkim wzrostem i wczesnym dawaniem przerzutów do odległych narządów. W przypadku późnego wykrycia, gdy doszło już do powstania przerzutów odległych, szanse na przeżycie roku wynoszą jedynie ok. 60%. Jednakże, czerniak rozpoznany i leczony w odpowiednio wczesnym stadium może być całkowicie wyleczalny.

Z tego powodu niezwykle istotna jest profilaktyka, polegająca nie tylko na zapobieganiu zachorowaniu ale również na wczesnym wykrywaniu złośliwych zmian skórnych.

Co może zwiększać ryzyko wystąpienia czerniaka?

Istnieją pewne okoliczności, które świadczą o większym niż populacyjne ryzyku wystąpienia czerniaka u danej osoby. Obecność jednego lub więcej z poniższych czynników nie muszą koniecznie prowadzić do powstania nowotworu, jednak nakazują zachować większą czujność.

• • Zaawansowany wiek
  • Przebyty czerniak
  • Obecność innych złośliwych nowotworów skóry
  • Jasna karnacja
  • Czerniak występujący u krewnych pierwszego stopnia
  • Częsta ekspozycja na promieniowanie UV (zarówno słońce jak i opalanie w solarium)
  • Poparzenia słoneczne w przeszłości (dotyczy to również dzieciństwa)
  • Obecność wielu znamion barwnikowych
  • Obecność atypowych znamion barwnikowych
  • Obecność znamion wrodzonych, w szczególności olbrzymich
  • Zespół Znamion Atypowych
  • Leczenie immunosupresyjne

Jakie istnieją metody zapobiegania czerniakowi?

Najskuteczniejszym sposobem na zmniejszenie ryzyka związanego z zachorowaniem na czerniaka jest przestrzeganie dość prostych zasad profilaktyki:

• Unikanie opalania i długotrwałego przebywania na słońcu szczególnie bez ochrony przeciwsłonecznej.
• Niekorzystanie z solariów.
• Regularne stosowanie kosmetyków z wysokim filtrem (najlepiej 50 SPF) od najmłodszych lat.
• W miarę możliwości regularne, samodzielne oglądanie własnych znamion w celu wychwycenia zmian w ich wyglądzie lub pojawienia się nowych.
• Regularne, przynajmniej raz w roku, poddawanie się badaniu dermatologicznemu.

Wszystkie te działania mają na celu nie tylko uniknięcie samego zachorowania ale również wczesne wykrycie złośliwych zmian skórnych, które może dać duże szanse na wyleczenie.

Kiedy należy bezwzględnie zgłosić się do dermatologa?

Czerniak zwykle powstaje jako nowa zmiana barwnikowa (znamię, „pieprzyk”) lub rozwija się w obrębie istniejącej już wcześniej zmiany. Z tego powodu, niezwłocznie należy zgłosić się do dermatologa w każdym przypadku:

• • Pojawienia się nowej zmiany skórnej
  • Dostrzeżenia jakiejkolwiek zmiany w wyglądzie istniejącej wcześniej zmiany skórnej (zmiana wielkości, barwy, kształtu) lub pojawienie się dolegliwości (ból, pieczenie, swędzenie).

Metody diagnostyczne

We wstępnym badaniu zmian skórnych zastosowanie znajdują metody nieinwazyjne; takie jak: dermatoskopia, fotodermatoskopia oraz USG skóry.

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości diagnostycznych podejrzaną zmianę skórną wycina się chirurgicznie i poddaje badaniu histopatologicznemu, które przesądza o rozpoznaniu. Klinika Fenomed prowadzi kompleksową diagnostykę zmian skórnych oraz profilaktykę czerniaka, w której wykorzystuje wszystkie wspomniane metody.

• Dermatoskopia – badanie  to polega na oglądaniu zmian skórnych w 10x powiększeniu. Obraz dermatoskopowy zawiera więcej szczegółów niż ten powstający w oku nieuzbrojonym i umożliwia dużo lepszą ocenę. Badanie dermatoskopowe jest obecnie standardem w diagnostyce znamion barwnikowych (pieprzyków) i czerniaka.
• Fotodermatoskopia – polega na wykonywaniu fotografii obrazów otrzymanych przy użyciu dermatoskopii. Pozwala archiwizować wygląd poszczególnych zmian skórnych i dzięki temu kontrolować i wychwytywać ewentualne zmiany w ich wyglądzie. Jest ona szczególnie przydatna w przypadku dużych zmian, takich jak znamiona wrodzone, oraz znamion atypowych, gdy pacjent nie chce lub nie może poddać się ich profilaktycznemu wycięciu.
• USG skóry – jest to metoda pomocnicza, pozwalająca na wstępną ocenę głębokości położenia danej zmiany skórnej. Do przeprowadzenia badania niezbędny jest odpowiedni specjalistyczna głowica generująca odpowiednią częstotliwość fal ultradźwiękowych, dedykowana do badania skóry.
• Badanie histopatologiczne – poddaje się mu zmiany skórne, które zostały wycięte chirurgicznie. Polega ono na dokładnej ocenie tkanek pod mikroskopem. Jest decydujące w kwestii ostatecznego rozpoznania. W przypadku czerniaka pozwala dokładnie ocenić stadium zaawansowania, co ma kluczowe znaczenie dla dalszego
• postępowania i oceny rokowania.

Leczenie czerniaka

Podstawową metodą leczenia czerniaka jest chirurgiczne wycięcie z zachowaniem odpowiedniego marginesu skóry zdrowej. Na podstawie wyniku badania histopatologicznego ustalane jest dalsze postępowanie diagnostyczne i lecznicze. W przypadkach odpowiednio wcześnie wykrytych czerniaków wycięcie równoznaczne jest z wyleczeniem i zakończeniem leczenia. W pozostałych przypadkach wykonywana jest dalsza diagnostyka w postaci biopsji węzła wartowniczego (jest to pierwszy węzeł chłonny na drodze spływu chłonki) oraz wykonaniu badań obrazowych. W zależności od stopnia zaawansowania klinicznego dobierana jest odpowiednia terapia ogólnoustrojowa – chemioterapia i/lub immunoterapia.