Świerzbiączka guzkowa

Świerzbiączka guzkowa to przewlekła choroba polegająca na występowaniu intensywnego świądu w określonych miejscach na skórze. Świąd doprowadza do przymusu drapania a to z kolei prowadzi do powstania wtórnych zmian skórnych w postaci twardych guzków.

Jaka jest przyczyna świerzbiączki guzkowej?

Dokładna przyczyna i mechanizm rozwoju świerzbiączki guzkowej nie są niestety znane. Podejrzewa się iż u podłoża choroby leżą zaburzenia w regulacji działania nerwów czuciowych i procesów zapalnych.

Choroba najprawdopodobniej rozpoczyna się od samego świądu. Do częstych przyczyn świądu skóry należą w tym wypadku:

• atopia – skłonność do chorób alergicznych (w tym AZS, alergicznego nieżytu nosa, astmy) jest stwierdzana u połowy chorych na świerzbiączkę guzkową!
• suchość skóry – wrodzone lub nabyte dysfunkcje bariery naskórkowej, w tym również suchość skóry wynikająca ze starzenia
• choroby neurologiczne
• leki – część leków przyjmowanych z powodu innych schorzeń może powodować świąd skóry
• choroby ogólnoustrojowe – np. cukrzyca, przewlekła choroba nerek, choroby wątroby, choroby tarczycy, nowotwory
• przyczyny psychologiczne – stres emocjonalny, depresja i stany lękowe, zaburzenia obsesyjno kompulsywne
• zakażenia, np. HIV/AIDS

Przewlekły charakter choroby może wynikać z zaklętego kręgu:

świąd → uszkadzanie skóry przez drapanie → stan zapalny → nasilania się świądu, itd.

W tym mechanizmie pierwotna przyczyna świądu, która rozpoczęła błędne koło może całkiem stracić znaczenie, bo proces napędza się już sam.

Świerzbiączka guzkowa – mity

Przewlekłe dolegliwości czuciowe o charakterze świądu, pieczenia, mrowienia budzą zrozumiały niepokój pacjenta. Poszukiwanie powodu dokuczliwych objawów często prowadzi pacjentów do błędnego przekonania o pasożytniczym lub bakteryjnym pochodzeniu zmian.

Świerzbiączka guzkowa nie jest jednak bezpośrednio związana z obecnością bakterii czy pasożytów w skórze.

Rany spowodowane drapaniem mogą ulec wtórnemu nadkażeniu bakteryjnemu. Wówczas potrzebne jest dodatkowe zastosowanie miejscowych antybiotyków. Leczenie przeciwbakteryjne nie powoduje jednak ustąpienia objawów i wyleczenia choroby.

Świerzbiączka guzkowa nie jest również związana ze świerzbem pomimo podobnej nazwy.

Świerzb jest chorobą pasożytniczą skóry wywołaną przez roztocza z gatunku świerzbowca ludzkiego. Silny świąd jest również w jej przypadku charakterystycznym objawem. Zmiany skórne w przebiegu świerzbu rzadko jednak przyjmują formę przerostowych guzków. W razie wątpliwości co do rozpoznania aby wykluczyć infestację świerzbowcem można wykonać badanie dermoskopowe skóry lub pobrać zeskrobiny skóry do badania mikroskopowego.

Jak wygląda skóra w świerzbiączce guzkowej?

Typowymi zmianami w świerzbiączce guzkowej są rozdrapane grudki, które z czasem przekształcają się w przerośnięte, twarde guzki. Powstają one stopniowo na skutek przerostowej reakcji skóry na ustawiczne drapanie.

Zmiany najczęściej rozmieszczone są symetrycznie i dotyczą wyprostnych powierzchni przedramion, podudzi, pośladków, ramion i barków. Są to okolice ciała najlepiej dostępne do drapania.

Poza typowymi guzkami w świerzbiączce guzkowej możemy obserwować całe spektrum zmian wynikających z drapania:

• nadżerki i strupy
• blizny
• przebarwienia i odbarwienia
• pogrubienie naskórka i złuszczanie

Przewlekłe i intensywne drapanie może powodować zlewanie się guzków w większe przerostowe ogniska.

Czy świerzbiączkę guzkową można wyleczyć?

Świerzbiączka guzkowa jest chorobą przewlekłą i trudną w leczeniu. Terapia jest zwykle długotrwała, może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy lub nawet lat w zależności od zaawansowania i aktywności choroby.

Po pierwsze, jeśli jest to możliwe, należy starać się wyeliminować pierwotną przyczynę świądu:

• leczyć inne towarzyszące choroby skóry,
• leczyć choroby ogólnoustrojowe i wyrównać towarzyszące im zaburzenia metaboliczne,
• leczyć towarzyszące zaburzenia neurologiczne mogące nasilać uczucie świądu,
• zastosować psychoterapię i/lub leczenie farmakologiczne w przypadku stwierdzenia zaburzeń psychicznych i/lub emocjonalnych,
• w przypadku zakażenia wirusem HIV stosować leki antyretrowirusowe.

W dużym odsetku przypadków nie udaje się jednak niestety określić pierwotnego czynnika będącego puntem wyjścia dla choroby.

Równolegle do poszukiwania przyczyny leczenie musi być więc skoncentrowane na przerwaniu błędnego koła świądu i stanu zapalnego. W tym celu stosuje się zwykle:

• miejscowe i ogólnoustrojowe leczenie przeciwzapalne
• leczenie hamujące odczuwanie świądu

Powodzenie leczenia jest uzależnione od wielu czynników a leczenie zawsze powinno być dostosowane indywidualnie do potrzeb pacjenta.

Leczenie świerzbiączki guzkowej

Miejscowe leki przeciwzapalne

Leczeniem pierwszego rzutu w świerzbiączce guzkowej są preparaty miejscowe. Mają one za zadanie hamować stan zapalny skóry, co ma doprowadzić o przerwania świądu i ostatecznie redukcji zmian skórnych. Są to przede wszystkim maści i kremy zawierające glukokortkosteroidy o dużej i bardzo dużej sile działania. W niektórych sytuacjach sięga się również po inhibitory kalcyneuryny (takrolimus i pimekrulimus).

Zaletą tej metody jest stosunkowa łatwość i bezpieczeństwo stosowania. Sytuacja komplikuje się jednak w przypadku rozsianych lub rozległych zmian, kiedy codzienna aplikacja staje się uciążliwa.

Przede wszystkim jednak skuteczność preparatów miejscowych jest ograniczona przez utrudnione wchłanianie do skóry poprzez pogrubiały naskórek. Nieumiejętne lub zbyt długotrwałe stosowanie miejscowych sterydów może się również wiązać z powikłaniami w postaci ścieńczenia skóry.

Kapsaicyna

Działanie leków miejscowych zawierających kapsaicynę polega na zmniejszaniu odczuwania świądu poprzez przejściowe uszkadzanie zakończeń nerwów czuciowych.

Kapsaicyna jest substancją drażniąca odpowiedzialną za ostry smak m.in. ostrej papryczki. Stosowana jest w miejscowych preparatach rozgrzewających, ma bowiem zdolność rozszerzania skórnych naczyń krwionośnych.

Używana odpowiednio często kapsaicyna prowadzi do odwracalnego uszkodzenia zakończeń nerwowych nerwów czuciowych biorących udział w mechanizmach odczuwania świądu. W ten sposób zmniejsza uczucie swędzenia aż do czasu regeneracji włókien nerwowych.

Wadą stosowania kapsaicyny jest jej tymczasowość działania oraz konieczność wielokrotnej aplikacji (4-6 x na dobę).

Leczenie świerzbiączki guzkowej – ostrzykiwanie lekami przeciwzapalnymi

Jedną z metod leczenia świerzbiączki guzkowej jest doogniskowe podawanie leku przeciwzapalnego czyli ostrzykiwanie glikokortykosteroidami. Lek podawany jest w formie zastrzyku bezpośrednio w zmianę skórną.

Tak jak w przypadku glikokortykosteroidów w formie maści działanie polega na zmniejszaniu stanu zapalnego i łagodzeniu świądu. Zaletą metody jest znacznie większa skuteczność. Lek podawany jest bowiem bezpośrednio do zmiany skórnej, przez co problem wchłaniania poprzez naskórek zostaje wyeliminowany.

Poprawa zauważalna jest zwykle już po pierwszym zabiegu, jednak leczenie na ogół wymaga kilku sesji zabiegowych w odstępach 4-tygodniowych.

Odpowiednie dawkowanie praktycznie całkowicie eliminuje ryzyko działań ogólnoustrojowych kortykosteroidów. Ma to znaczenie w przypadku licznych lub bardzo rozległych zmian. W przypadku pojedynczych guzków ryzyko jest pomijalne.

Wadą tej metody leczenia jest dyskomfort związany z wkłuciami. Ich liczba zależy od liczby i wielkości zmian. Ból można ograniczyć przy użyciu kremu znieczulającego przed procedurą.

Fototerapia świerzbiączki guzkowej

Fototerapia to metoda leczenia oparta na przeciwzapalnym działaniu promieniowania UV, które wykorzystywane jest w leczeniu wielu chorób zapalnych skóry w tym w łuszczycy, liszaju płaskim i atopowym zapaleniu skóry.

UVB 311 nm

Naświetlanie wąskim pasmem UVB wymaga użycia specjalnych promienników. Leczenie odbywa się za pomocą kabin i ścianek, w których naświetlane jest całe ciało lub mniejszych lamp do naświetlania ograniczonych obszarów, np rąk.

Zaletą jest możliwość naświetlania rozległych obszarów, co ma znaczenie w przypadku rozległych i licznych zmian. Wadą jest jednak działanie zarówno na zmiany skórne jak i na otaczającą skórę zdrową, co wiąże się z powikłaniami w postaci fotostarzenia i wzrostu ryzyka nowotworów skóry przyszłości.

PUVA-terapia

W tym typie fototerapii skórę naświetla się promieniowaniem UVA po uprzednim uwrażliwieniu na działanie UV poprzez doustne przyjęcie leku fotouczulającego lub kąpiel w tym leku. Metoda ta jest skuteczniejsza niż fototerapia UVB 311, ale jednocześnie obciążona jest większym ryzykiem powikłań, od przebarwień po nowotwory skóry. W przypadku PUVA-terapii naświetla się zwykle wybrany, ograniczony obszar skóry, jednak nadal jest to zarówno skóra objęta procesem chorobowym jak i otaczająca zdrowa.

Fototerapia świerzbiączki guzkowej lampą excimerową 308 nm

Naświetlanie UVB o długości fali 308 nm ma udowodnione optymalne działanie przeciwzapalne i immunomodulujące pośród całego spektrum UV. Emitowanie takiego światła jest możliwe jedynie dzięki technologii excimerowej, która jest trudniej dostępna niż UVB 311 i PUVA-terapia.

Zaletą fototerapii lampą excimerową jest możliwość selektywnego naświetlania jedynie ognisk chorobowych, bez narażenia skóry zdrowej, przez co możliwe jest bezpieczne stosowanie wysokich i skutecznych dawek promieniowania.

Podobne tematy

• Lampa Excimerowa 308 nm
• Łuszczyca