Bielactwo (vitiligo)

Bielactwo to nabyte zaburzenie pigmentacji skóry, wynikające z utraty melanocytów, czyli komórek skóry odpowiedzialnych za produkcję melaniny – barwnika, który decyduje o kolorze skóry oraz włosów i stanowi naturalną ochronę przed promieniowaniem słonecznym.

W przebiegu bielactwa dochodzi do powstawania dobrze odgraniczonych początkowo częściowo odbarwionych a następnie całkiem pozbawionych barwnika porcelanowobiałych plam na skórze. Wczesne zmiany mogą objawiać się jako niewielkie plamki, które najlepiej widoczne są na tle opalonej skóry. W miarę postępowania procesu chorobowego plamy powiększają się i zlewają tworząc różnokształtne wzory i zajmując znaczne obszary skóry.

Plamy bielacze mogą wystąpić w dowolnej lokalizacji, jednak często pojawiają się:

• na grzbietach rąk i stóp,
• na głowie i szyi,
• w okolicach naturalnych otworów ciała, takich jak usta, nos,
• w obrębie narządów płciowych oraz brodawek sutkowych.

Utrata barwnika może dotyczyć także włosów wyrastających w miejscu plamy bielaczej, również brwi i rzęs.

Zmiany skórne w bielactwie zwykle nie powodują dolegliwości, chociaż część pacjentów skarży się na niewielki świąd w obrębie ognisk, szczególnie w aktywnej fazie choroby. Eksponowanie zmian na światło słoneczne może skutkować zaczerwienieniem i pieczeniem skóry, dlatego szczególnie ważna dla pacjentów z bielactwem jest ochrona przeciwsłoneczna.

Jakie są przyczyny bielactwa?

Przyczyny bielactwa są złożone, ale niewątpliwie istotną rolę w procesie chorobowym odgrywają mechanizmy autoimmunologiczne oraz czynniki genetyczne. Dotychczas niestety nie udało się zidentyfikować przeciwciał odpowiedzialnych za niszczenie melanocytów. Wiadomo natomiast o wielu różnych genach mających wpływ na prawdopodobieństwo zachorowania. Szacuje się, że występowanie rodzinne bielactwa to ok. 15-30% przypadków.

Bielactwo – kogo dotyczy ten problem?

Bielactwo dotyczy ok. 1 % populacji. Pierwsze objawy występują zwykle w dzieciństwie lub wczesnej młodości. Choroba równie często dotyka kobiet jak i mężczyzn. Zdarza się, że defekt ten idzie w parze z innymi chorobami o podłożu autoimmunologicznym, takimi jak:

• choroba Hashimoto,
• choroba Gravesa-Basedowa,
• łysienie plackowate,
• cukrzyca typu pierwszego.

Poza samym współwystępowaniem trudno ustalić rzeczywisty związek tych chorób z bielactwem oraz ocenić ryzyko wystąpienia bielactwa u tych chorych. Do tej pory nie wyjaśniono wpływu autoprzeciwciał występujących w tych chorobach na przebieg bielactwa.

Ze względu na częste współwystępowanie chorób tarczycy pacjentom z bielactwem zaleca się wykonanie przesiewowych badań w tym kierunku – przede wszystkim stężenia hormonów tarczycy oraz miana przeciwciał przeciwtarczycowych.

Jakie mogą być konsekwencje bielactwa?

Bielactwo samo w sobie nie stanowi zagrożenia dla zdrowia. Ze względu jednak na znaczące defekty kosmetyczne jakie za sobą niesie, bardzo często wiąże się z zaburzeniem poczucia własnej wartości, obniżeniem jakości życia pacjentów a nawet depresją. Problem ten dotyczy w szczególności nastolatków oraz młodych kobiet.

Jak leczyć bielactwo?

Bielactwo jest chorobą przewlekłą i często trudną w leczeniu. Ze względu na jej postępujący charakter podstawową zasadą jest jak najwcześniejsze rozpoczęcie leczenia.

Leczenie skoncentrowane jest na:

• zahamowaniu procesów zapalnych odpowiedzialnych za niszczenie melanocytów oraz
• osiągnięciu repigmentacji ognisk wskutek stymulacji nadal pozostających w naskórku aktywnych melanocytów i pobudzenia ich do regeneracji i wytwarzania barwnika.

Proces chorobowy postępuje stopniowo. We wczesnych zmianach jest on nadal w pewnym stopniu odwracalny, dzięki zachowaniu częściowo aktywnych melanocytów. Im więcej czasu upływa, tym bardziej zaawansowany jest proces niszczenia melanocytów i tym gorsza odpowiedź na leczenie.

Wybór metody zależy od rozległości zmian, preferencji pacjenta i ogólnego stanu jego zdrowia.

Bielactwo – leczenie farmakologiczne

Farmakologiczne leczenie bielactwa jest nakierowane na hamowanie procesów zapalnych odpowiadających za niszczenie melanocytów.

• Leczenie miejscowe – w leczeniu miejscowym stosuje się przede wszystkim maści i kremy zawierające kortykosteroidy lub inhibitory kalcyneuryny. Jest to metoda wygodna i łatwa dla pacjenta, wymagająca jedynie regularnego stosowania. Jej skuteczność jest jednak ograniczona –  najlepiej sprawdza się we wczesnych stadiach choroby. Nie nadaje się również do leczenia rozległych obszarów skóry.
• Leczenie ogólne – doustne kortykosterydy stosowane są rzadko, w szczególnych przypadkach nasilonego, rozległego i szybko postępującego bielactwa, w celu doraźnego opanowania procesu zapalnego. Ze względu na wysokie ryzyko działań niepożądanych, terapia ta może być ona stosowana jedynie przez krótki czas.

Bielactwo – fototerapia

Fototerapia jest obecnie podstawową i najskuteczniejszą metodą leczenia bielactwa. Zdecydowaną zaletą naświetlań promieniowaniem UV jest to, że jednocześnie działają one hamująco na procesy zapalne zachodzące w naskórku oraz stymulują melanocyty do wytwarzania barwnika.

• UVB 311 – wąskopasmowe promieniowanie UV o długości fali 311 nm to najpopularniejsza forma fototerapii ze względu na dużą dostępność lamp tego rodzaju, dobrą tolerancję leczenia i niewielkie ryzyko działań niepożądanych. Metoda jest uniwersalna ze względu na możliwość naświetlania zarówno niewielkich jak i rozległych obszarów skóry. Na rynku dostępne są lampy przystosowane do samodzielnego używania przez pacjentów w warunkach domowych. Kolejną zaletą jest możliwość bezpiecznego stosowania u dzieci.
• PUVA-terapia – polega na naświetlaniu skóry promieniowaniem UVA po uprzednim podaniu pacjentowi substancji uwrażliwiających na światło (psoralenów) doustnie lub w formie kąpieli (bath-PUVA). Metoda ta cechuje się wyższą skutecznością niż UVB 311, wymaga jednak dużej liczby naświetlań, co wiąże się z przyjęciem wyższych dawek promieniowania, a co za tym idzie możliwością wystąpienia działań niepożądanych w postaci rogowacenia słonecznego i przebarwień skóry. Metoda ta jest również przeciwwskazana u dzieci poniżej 12 roku życia.

Fototerapia bielactwa Lampą Excymerową 308 nm – dla kogo?

Lampa excymerowa oraz laser excymerowy to urządzenia emitujące monochromatyczne światło z zakresu 308 nm. Technologia excymerowa umożliwiła wyemitowanie światła o dokładnie takich parametrach, co było dotychczas nieosiągalne przy użyciu lamp świetlówkowych stosowanych w klasycznej fototerapii.

Ma to podstawowe znaczenie w leczeniu bielactwa i decyduje o wyjątkowej skuteczności tej metody leczenia. Badania naukowe wykazały, że właśnie długość fali 308 nm charakteryzuje się optymalnym działaniem przeciwzapalnym i stymulującym repigmentację.

W przeciwieństwie do leczenia UVB 311 oraz PUVA w przypadku lampy excymerowej zabieg polega na naświetlaniu jedynie ognisk chorobowych bez naświetlania skóry zdrowej.

Metoda ta jest optymalna w przypadku niezbyt rozległych zmian ognisk bielaczych występujących w dobrze widocznych miejscach oraz osiąga wysoką skuteczność w leczeniu ognisk bielaczych na twarzy, szyi i tułowiu. Leczenie to można stosować u dzieci.

Z reguły wykonuje się około 30 naświetlań.