Rogowacenie słoneczne

Rogowacenie słoneczne to jedna z najczęściej występujących zmian skórnych. Pacjenci zwykle zwracają uwagę na niewielkie plamki o szorstkiej powierzchni na twarzy lub rękach, które nie ustępują nawet pomimo natłuszczania skóry. Zmiany utrzymują się przez wiele miesięcy lub lat i powoli powiększają się a z czasem często pojawiają się nowe.

 

Rogowacenie słoneczne jest późnym następstwem uszkodzenia naskórka przez promieniowanie słoneczne. Wynika z wieloletniego narażenia skóry na działanie UV. We wczesnych fazach rozwoju może prezentować się niewinnie i nie budzić  niepokoju pacjenta, jednak jest to stan przednowotworowy i jako taki wymaga naszej szczególnej uwagi.

Rogowacenie słoneczne – jak powstaje?

 

Naskórek zbudowany jest z komórek zwanych keratynocytami. Szkodliwy ultrafiolet, który dociera do naskórka wraz z promieniowaniem słonecznym, uszkadza DNA keratynocytów oraz obniża ich zdolności naprawcze. Stopniowe nagromadzenie mutacji w komórkach skutkuje ich nieprawidłowym i niekontrolownym namnażaniem. Dopóki zaburzenia ograniczają się do naskórka mamy do czynienia z tzw. stanem przednowotworowym w postaci rogowacenia słonecznego. Kiedy jednak nieprawidłowe komórki zaczynają wnikać do skóry właściwej możemy już mówić o raku kolczystokomórkowym.

Rak kolczystokomórkowy to złośliwy nowotwór skóry, który nieleczony może dawać przerzuty do węzłów chłonnych oraz narządów odległych. Rozpoznanie go na odpowiednio wczesnym etapie daje jednak duże szanse na całkowite wyleczenie.

Więcej na ten temat ⇒ Rak kolczystokomórkowy skóry

Rogowacenie słoneczne a ryzyko raka skóry

 

Diagnoza stanu przednowotworowego wzbudza uzasadniony niepokój u pacjentów. Jednak nie zawsze rogowacenie słoneczne musi skutkować powstaniem raka kolczystokomórkowego. Statystycznie szansa na przekształcenie się rogowacenia słonecznego w złośliwy nowotwór to ok. 10-15%. Ryzyko jest wyższe u pacjentów z wieloma zmianami oraz u tych, u których w przeszłości rozpoznano już raka kolczystokomórkowego.

Powiększenie się ogniska, jego pogrubienie, owrzodzenie, krwawienie i tkliwość to niektóre z objawów mogące świadczyć o transformacji nowotworowej. Wymagają one bezzwłocznego zgłoszenia się do dermatologa.

Rogowacenie słoneczne – jak wygląda?

 

Charakterytyczną cechą rogowacenia słonecznego jest to, że jego szorstką powierzchnię często łatwiej jest wyczuć dotykiem niż dostrzec, szczególnie jeśli zmiana jest we wczesnej fazie. Na późniejszym etapie rozwoju widoczne jest rumieniowe podłoże pokryte przypominająca strupy łuską.

Zmiany mogą wystąpić we wszystkich miejscach eksponowanych na działanie słońca, najczęściej:

• na twarzy, szczególnie na grzbiecie i koniuszku nosa, policzkach, czole i dolnej wardze,
• bardzo często na nieowłosionej skórze głowy u mężczyzn,
• na szczytowej powierzchni małżowin usznych,
• na grzbietach rąk,
• na podudziach u kobiet.

Rogowacenie słoneczne rzadko występuje jako pojedyncze ognisko. Zwykle zmiany są mnogie. Z czasem mogą powiększać się i zlewać, zajmując znaczną powierzchnię skóry.

Rogowacenie słoneczne – u kogo występuje?

 

Rogowacenie słoneczne to choroba skóry dotycząca przede wszystkim osób starszych.

Niemal u każdego siedemdziesięciolatka można znaleźć przynajmniej jedno ognisko rogowacenia słonecznego. Nie jest ono jednak rzadkością również wśród pacjentów w średnim wieku.

Długotrwałe narażenie na promieniowanie słoneczne jest najważniejszym czynnikiem ryzyka choroby. Problem ten wynika nie tylko z celowego opalania się. Może być bowiem następstwem mimowolnej ekspozycji, jak w przypadku osób pracujących na świeżym powietrzu (rolnicy, marynarze) oraz zamieszkujących szerokości geograficzne o wysokim nasłonecznieniu.

 

Szczególnie narażeni  na występowanie zmian są pacjenci o jasnej i bardzo jasnej karnacji (I i II fototyp). Mniejsza zawartość w ich naskórku melaniny, która odpowiada za odcień skóry, zmniejsza ochronę przed promieniowaniem i pozwala na łatwiejszą penetrację UVB do keratynocytów.

Rzadziej występującym ale istotnie zwiększającym ryzyko czynnikiem jest obniżenie odporności organizmu wskutek długotrwałego przyjmowania leków immunosupresyjnych (np. po przeszczepieniu narządu). Immunosupresanty znacznie zmniejszają naturalną zdolność organizmu do naprawy komórek naskórka uszkodzonych przez ultrafiolet a tym samym przyspieszają rozwój rogowacenia słonecznego i raka skóry.

Rogowacenie słoneczne – diagnostyka

 

Doświadczonemu dermatologowi rozpoznanie rogowacenia słonecznego nie sprawia kłopotu. Charakterystyczny obraz kliniczny oraz dane z wywiadu w połączeniu z badaniem dermatoskopowym zwykle wystarczają by postawić pewną diagnozę.

W przypadku bardzo zaawansowanych zmian zawsze należy upewnić się, czy nie mamy już do czynienia z inwazyjnym rakiem kolczystokomórkowym.

W tym celu lekarz poszukuje charakterystycznych cech w obrazie dermatoskopowym.

Może również posłużyć się badaniem USG skóry, które pozwala zaobserwować cechy naciekania skóry właściwej. W przypadku gdy te badania każą podejrzewać raka skóry lub istnieją wątpliwości co do rozpoznania, dermatolog pobiera biopsję skóry i zleca badanie histopatologiczne, które decyduje o ostatecznej diagnozie.

 

Rogowacenie słoneczne – leczenie

 

Istnieje wiele metod leczenia rogowacenia słonecznego. Niezależnie od tego, którą wybierzemy, głównym celem leczenia pozostaje zapobieganie rozwinięciu się raka kolczystokomórkowego skóry.

Nie bez znaczenia pozostaje również aspekt estetyczny. Lekarz dobiera metodę leczenia indywidualnie do danego przypadku, tak aby zapewnić maksymalną skuteczność przy możliwie najlepszym efekcie kosmetycznym.

W każdym przypadku leczenie polega na zniszczeniu objętego zmianami naskórka. Prowadzi to do eliminacji uszkodzonych komórek i zahamowaniu karcynogenezy.

Rogowacenie słoneczne – leczenie laserowe

 

Ablacja laserem CO2 jest jedną najskuteczniejszych metod leczenia rogowacenia słonecznego. Polega na odparowaniu patologicznych tkanek bez uszkadzania głębszych warstw oraz skóry otaczającej. Laser CO2 precyzyjnie usuwa ogniska chorobowe. Pozwala osiągnąć bardzo dobre efekty kosmetyczne. Metoda ta przydatna jest szczególnie w przypadku niezbyt rozległych zmian na twarzy, nieowłosionej skórze głowy a także na kończynach i tułowiu. Zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym. W przypadku niewielkich ognisk chorobowych wystarczające może być znieczulenie kremem znieczulającym. Po zabiegu pozostają strupki i nadżerki, które goją się w przeciągu około 7 dni.

Rogowacenie słoneczne – wymrażanie azotem

 

Wymrażanie podtlenkiem azotu lub ciekłym azotem to metoda dobrze znana i stosowana od wielu lat w gabinetach dermatologicznych. Pozwala skutecznie usunąć ogniska rogowacenia słonecznego, jednak charakteryzuje się zdecydowanie mniejszą precyzją działania. Jest to metoda bardziej traumatyzująca dla otaczających i głębiej położonych tkanek. Wiąże się to z dłuższym okresem gojenia oraz potencjalnie gorszym efektem kosmetycznym. Odczyn zapalny powstały wskutek wymrażania przypomina nieco oparzenie termiczne; często występują pęcherze wypełnione płynem oraz bolesne nadżerki, które mogą goić się z pozostawieniem odbarwień i blizn.

Rogowacenie słoneczne – terapia fotodynamiczna

 

Terapia fotodynamiczna to metoda leczenia dostępna jedynie w kilku ośrodkach w Polsce, w tym również w Klinice Fenomed. Polega ona na naświetlaniu ognisk chorobowych światłem lampy LED po uprzednim nałożeniu na nie substancji fotouczulającej w formie kremu.

Fotouczulacz wchłaniany jest preferencyjnie przez komórki o wysokim poziomie metabolizmu, w tym nieprawidłowe keratynocycty odpowiedzialne za powstanie rogowacenia słonecznego. Uwrażliwione komórki ulegają zniszczeniu na skutek działania światła.

Dzięki swojemu wybiórczemu działaniu, metoda ta posiada zasadniczą zaletę: pozwala leczyć liczne oraz rozległe ogniska rogowacenia słonecznego bez ryzyka powstawania ran i konieczności długotrwałego gojenia. Terapia fotodynamiczna jest mało inwazyjna oraz pozwala osiągnąć bardzo dobre efekty kosmetyczne.

Więcej informacji na ten temat ⇒ Terapia fotodynamiczna nowotworów

Rogowacenie słoneczne – leczenie miejscowe

 

Leczenie miejscowe rogowacenia słonecznego polega na aplikacji leków w postaci żeli i kremów. Ich zaletą jest możliwość samodzielnego stosowania przez pacjentów. Aktualnie dostępne na rynku leki to:

• diklofenak (Solacutan)
• izotretynoina (Izotziaja)
• fluorouracyl (Efudix)
• 5% imikwimod (Aldara)

Imikwimod, diklofenak oraz izotretynoina zalecane są w leczeniu jedynie wczesnej postaci rogowacenia słonecznego. Ich zaletą jest możliwość stosowania na relatywnie dużych powierzchniach, na przykład gdy zmiany obejmują większą część owłosionej skóry głowy. Leczenie jest jednak wielotygodniowe. Ponadto, imikwimod może powodować podrażnienia skóry.

Fluorouracyl jest lekiem przeciwnowotworowym, który w postaci miejscowej stosowany jest w leczeniu rogowacenia słonecznego. Leczenie trwa zwykle 2-4 tygodni. Jego zaletą jest możliwość stosowania w przypadkach, gdy istnieją przeciwwskazania do leczenia zabiegowego. Stosowanie wiąże się jednak z powstaniem bolesnych nadżerek i podrażnień skóry.

Rogowacenie słoneczne – zapobieganie

 

Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania rogowaceniu słonecznemu jest unikanie ekspozycji skóry na słońce i skuteczna fotoprotekcja stosowana przez całe życie. Polega ona nie tylko na rezygnacji z kąpieli słonecznych i solariów, ale również na ochronie skóry w czasie, kiedy niekonieczne umyślnie narażamy ją na promieniowanie UV, podczas codziennej aktywności na świeżym powietrzu. Zalecane jest:

• stosowanie kremów z filtrem SPF 50,
• unikanie przebywania na pełnym słońcu,
• noszenie odzieży z długimi rękawami i nogawkami oraz nakryć głowy.

W przypadku osób, które przyjęły już w ciągu swojego życia dużą dawkę promieniowania słonecznego, dokonane już uszkodzenie skóry jest nieodwracalne. Należy wówczas stosować się do powyższych zaleceń, aby zapobiec dalszym szkodom. Pacjenci z rogowaceniem słonecznym lub zwiększonym jego ryzykiem powinni przynajmniej raz w roku zgłaszać się na kontrolę do dermatologa.

Podobne tematy

• Rak skóry
• Terapia fotodynamiczna nowotworów skóry
• Onkologia skóry
• Czerniak
• USG skóry
• Dermatoskopia
• Biopsja, badanie histopatologiczne wycinka skóry